- Đào Thị Thanh Tuyền -  

Tiếng rít thật dài của bánh xe lửa nghiến trên đường ray làm tôi choàng tỉnh, có cảm giác như mình vừa thoát khỏi một cơn sóng dập dềnh trên chiếc thuyền độc mộc. Hình như trời đã sáng. Qua khung cửa kính của toa xe, tôi nhìn thấy màu xanh lờ mờ của núi. Những hàng cây lùi dần về phía sau, cảm giác của chuyển động tương đối: hàng cây đang đi trong khi mình vẫn ngồi yên.

 Tàu chạy rầm rập, lắc lư, tôi tỉnh hẳn và chẳng còn muốn nằm thêm một chút nào nữa. Ngồi dậy, tôi đưa tay vuốt vuốt mái tóc, định lục túi xách lấy lược chải đầu, nhưng cái nôn nao trở về làm tôi hóa lười, lấy dây cột tóc túm lại phía sau, tôi nhìn tôi trong chiếc gương của cánh cửa toa xe, tất cả đều tạm ổn. Giường bên kia, con gái tôi đang say giấc, nó quấn cả chiếc mền vào người như con sâu nằm trong cái kén. Tối hôm qua khi người nhân viên đưa vào, nó đã rụt hai vai: “Con thấy ớn ớn “, bây giờ chìm vào giấc ngủ, chỉ còn cái đầu thò ra khỏi tấm chăn, cái ớn đã biến đi mất tiêu. Gương mặt con gái tôi bình yên quá như lòng tôi bây giờ cũng đang rất bình yên. Và tôi phì cười khi chợt nhớ đến chồng với vẻ mặt căng thẳng ở sân bay:

- Anh thấy không an tâm chút nào!

Giường phía trên hai người thanh niên cũng vẫn còn đang say giấc. Tối hôm qua chúng tôi đã thức nói chuyện rất khuya, tôi hỏi thăm về nơi chốn mình sắp đến, hai người thanh niên hỏi về nơi tôi vừa rời khỏi , cuối cùng tôi ngủ được một giấc thật say và đã qua một đêm trên tàu lửa thật bình yên.

Tôi đẩy cánh cửa buồng toa xe bước ra ngoài hành lang rồi kéo khép lại nhẹ nhàng. Có ai đó đã kéo tấm cửa kính xuống, chỉ còn tấm cửa lưới. Tôi đứng bên cửa sổ, nhìn ra ngoài. Mặt trời chưa ló dạng, những vòng tròn màu cam ở chân trời vẫn còn dịu mắt khi tầm nhìn lướt qua, trời chỉ vừa chớm sáng. Sương trắng lửng lơ ở dãy núi phía xa, tàu lướt đi, cảnh vật lùi lại. Mùi đất ướt, mùi sương mai phảng phất, tôi hít lấy hít để, ôi cái mùi sao mà quen thuộc quá, mùi của ký ức, của kỷ niệm, đã xa gần nửa đời người nhưng không bao giờ quên được. Những mái nhà tranh, hàng cây cau, hàng tre thấp thoáng. Có làn khói bếp buổi sáng bay lên, cổ tôi nghèn nghẹn, hai mươi chín năm rồi tôi mới thấy lại hình ảnh yêu dấu này. Tàu lướt qua những đồi cát trắng, màu cát trắng đến chói mắt, rừng phi lao lùi lại phía sau thật nhanh như tấm thảm bị kéo về một phía. Qua một chiếc cầu, tôi chợt bắt gặp một đứa bé đang đi vệ sinh, nó ngồi trên phần mố cầu nhô ra mặt nước, hình ảnh nào quen thuộc quá của ký ức, hình ảnh của tuổi thơ, của vùng quê, của đồng lúa…. Mặt trời dần dần ló lên, màu cam dịu dàng lúc nãy đã biến thành màu đỏ thắm chói chang; ánh mắt tôi vô tình lướt qua vùng ánh sáng chói lòa, để lại những vầng hào quang đủ màu sắc lóa mắt. Nắng đã bắt đầu soi rọi vào mặt tôi, tầm mắt tôi bị thôi miên bởi cảnh vật bên ngoài. Tôi vặn ngược trở lại cây kim đồng hồ, chìm vào dòng thời gian đã qua và thả những suy nghĩ của mình trôi vào đó.

Calgary mùa hè trời không có nắng, hoa nở rực rỡ trên khắp những con đường, cỏ hai bên vệ đường xanh như nhung vào mỗi buổi sáng tôi đến sở làm hay đưa con đến trường. Những buổi sáng tự dưng thấy quen thuộc nhàm chán, ngày nào cũng như ngày nào. Thời tiết thất thường, thỉnh thoảng lại có luồng gió bấc thổi về mang theo hơi lạnh của các tảng băng ở cực bắc: mưa đá rồi tuyết rơi. Trời thiếu nắng mùa hè làm bỗng dưng trong tôi thôi thúc một ý muốn trở về, tôi nhớ quay quắt và thèm tìm về một miền đầy nắng.

Nguyễn nói:

- Nếu em qua Brooklyn thăm dì Minh, qua Paris thăm dì Niên anh không cản, nhưng về Việt Nam anh sẽ không an lòng.

Tôi trấn an chàng:

- Về quê hương mình mà anh …. Em nghĩ là không sao, bao nhiêu người đã về rồi.

Nguyễn cao giọng:

- Thì anh cũng đã về rồi, chẳng có gì để lưu luyến, bao nhiêu thủ tục phiền phức, Saigon nắng, nóng, đầy mùi khói xe.

Tôi bướng bỉnh:

- Cũng phải cho em một lần về chớ, em xa quê hương bao nhiêu năm rồi anh biết không? Anh về được thì em cũng phải về.

Giọng chàng dấm dẳng:

- Anh đã nói là chẳng có gì để về. Em còn ai bên đó?.

Tôi nói như lời khẳng định một cách chắc nịch:

-  Em còn nhiều thứ lắm, đã đến lúc em phải về, anh đừng cản em.

Và tôi đã mất hai mươi bốn giờ từ Calgary đến Tân Sơn Nhất, trong đó hết mười sáu tiếng bay qua biển Thái Bình Dương từ Vancouver để đến Hongkong. Chẳng có nhiều lắm những thủ tục phiền phức như Nguyễn đã vẽ ra. Cô em họ xa của tôi đã báo cho Châu, một người bạn học cũ ngày xưa đến đón:

- Anh nhận ra em từ xa ….

Hôm ngồi ở quán cà phê Thiên Hồng, Châu đưa tôi chiếc máy điện thoại di động:

- Quà cho em, để em có thể an tâm đi bất cứ nơi đâu trên đất nước này. Anh đã cài sẵn vào trong đó những số điện thoại cần thiết cho em.

Tôi cám ơn Châu vì sự quan tâm chân thành, Châu nói một cách tiếc nuối khi biết tôi có ý định trở về Huế:

- Anh bận quá, không tháp tùng theo mẹ con em được, Huế mùa này tuyệt vời, không nắng, không mưa, anh hy vọng em sẽ hài lòng với chuyến trở về.

Tôi cầm lấy điện thoại di động và gọi về cho Nguyễn , tiếng chàng ở đầu bên kia xa cách một đại dương vẫn nghe thật rõ ràng:

- Liên lạc E-mail cho anh biết tin tức, anh đã gởi cho em mấy lá thư rồi đó.

Tôi lười tìm đến một quán internet nào đó, dặn dò Nguyễn số điện thoại để liên hệ, rồi hai mẹ con tiếp tục cuộc hành trình sau một ngày ở Saigon, đây chỉ là nơi dừng chân tạm thời của chuyến trở về. Và bây giờ tôi đang ở trên chiếc tàu về Huế, thành phố một thời tuổi thơ, tuổi vừa lớn, tuổi biết yêu, thuở một thời con gái tóc dài, áo trắng, có mối tình nào thoảng qua, hay vừa chớm nở, hay có hình bóng đã đem đi theo suốt cả một quãng đường dài?

Con gái tôi đã thức dậy và bước ra ngoài đến bên tôi từ lúc nào:

- Mẹ không sợ nắng sao, nắng chiếu vào mặt mẹ rồi đó, mẹ sẽ dễ dàng bị nám cho mà coi.

Tôi nói với con bé:

- Nếu bị nám, đó cũng là một dấu vết làm kỷ niệm cho một chuyến trở về.

Tôi chỉ cho nó những đám ruộng dưa bên dưới, những luống đất chạy dài chở trên mình những sợi dây dưa bò ngang vắt dọc, điểm xuyết những chấm hoa vàng nho nhỏ; bắp đang trỗ cờ làm thành một màu vàng xám trên những thửa ruộng vuông vức trông có vẻ xơ xác. Nhìn một hồi nó chán và quay đi:

- Con thấy chẳng có gì hay hết, cây cỏ sao mà khô cằn quá.

Tôi nghèn nghẹn ở cổ, trách sao được khi nó không sinh ra và lớn lên trên mảnh đất này. Bức tranh trong tâm hồn nó đầy màu xanh của cỏ, màu hoa rực rỡ mùa xuân, mùa hè, những cánh rừng nhuộm vàng lá mùa thu, tuyết trắng xóa mùa đông, những con đường nhiều làn xe chạy, nhà cao tầng thẳng đứng như những hộp diêm ….

Năm 1972, Huế nỏng bỏng một mùa hè đỏ lửa. Gia đình tôi bán nhà, từ Huế vào Saigon rồi đi thẳng qua xứ người. Tôi tiếp tục việc học thêm vài năm nữa, ra trường làm việc tại một cơ quan xã hội. Tại đây tôi gặp Nguyễn ở Việt Nam sang, chúng tôi yêu và cưới nhau. Hai năm sau, ba mẹ tôi lần lượt qua đời. Nguyễn mau chóng tìm được công việc làm thích hợp, ổn định cuộc sống gia đình và về Việt Nam đưa ông bà cụ qua. Mối dây quan hệ họ hàng của vợ chồng tôi ở Việt Nam không còn ai thân thiết, một vài người bà con họ xa không đủ sức níu kéo tôi trở về. Cuộc sống quay cuồng với đầy vội vã, toan tính, âu lo làm thời gian trở nên ngắn ngủn. Ngày tháng qua mau, mái tóc bắt đầu lộ ra những sợi màu khói sương, đường đời càng dài càng xa thơ ấu, tôi suy nghĩ nhiều đến việc trở về. Kỷ niệm níu kéo, như một cơn mơ bất chợt gặp lại một người quen cũ, tôi đốt ngọn nến thắp sáng ký ức, ý muốn trở về thôi thúc.

Tàu đỗ vào ga Đà Nẵng. Hai người thanh niên nhờ tôi coi giùm hành lý để xuống ga tìm mua báo buổi sáng. Con gái tôi lại uể oải nằm dài trên giường. Sân ga nhộn nhịp, lâu lắm rồi tôi mới thấy lại cái khung cảnh hỗn độn quen thuộc này. Ký ức xa vời lắm giờ trở về ào ạt, tôi lại đắm chìm vào những kỷ niệm. Kỷ niệm là những vết thương đã thành sẹo, giờ như người bị thời tiết trở trời hành hạ đau nheo nhéo, âm ỉ, hay ran rát khi chạm đến, những hình ảnh cũ lần lượt tái hiện….. Vượt qua đèo Hải Vân là đến vùng đất của Huế, còn khoảng hơn ba giờ nữa tôi sẽ về nhà (về nhà ư?).

Tàu lên đèo, tối sầm lại khi đi qua hầm, trong buồng toa chẳng ai buồn bật đèn sáng lên, mở mắt thật to mà nhìn trong bóng tối chỉ có đêm đen. Rời khỏi hầm, ánh sáng chói lòa đột ngột, tôi cố tận hưởng cái cảm giác nhẹ nhõm của người vừa đi từ trong bóng tối bước ra ngoài ánh sáng. Trên triền núi có một loài hoa nở trắng nhìn xa xa giống như những đụm bông gòn thả rơi rơi trên cây giáng sinh. Biển một màu xanh ngắt bên dưới, lâu lắm rồi tôi mới nhìn thấy một màu xanh dịu dàng đến nao lòng như thế này. Con tàu như một con rắn đang lượn quanh sườn núi. Sắp đến nhà rồi, lòng tôi nôn nao, nôn nao.

Huế đón tôi và con gái là nắng và nóng, con gái tôi cằn nhằn:

- Vậy mà chú gì bạn mẹ nói là Huế không nắng, chẳng thà đi Newyork hay hơn, con tha hồ chơi với tụi con dì Hằng, sao mà mẹ cứ thích đi Việt Nam.

Nó không nói là về mà nói là đi, lòng tôi bỗng dưng quặn thắt. Chiếc tắc xi lướt êm trên đường phố, máy lạnh trong xe làm dịu cơn bực bội của con tôi. Tôi nhìn về phía trước mặt, hồn tôi choáng ngợp, hạnh phúc ùa về, ngộp thở. Ngang qua trường học cũ, những hình ảnh ngày xưa tấp nập trở về một cách vội vã, không thứ tự; tôi níu chụp vội vàng, như người đi lạc tìm bất kỳ cho mình một ánh sáng nào dù là leo lét nhỏ nhoi. Tôi tìm hình bóng mình trên con đường nhỏ, tôi tìm hình bóng một người ở sân trường bên cạnh, biết bao mối tình nảy sinh giữa hai ngôi trường chỉ cách nhau một con đường nhỏ? Con gái tôi quan sát đường phố và nói một câu làm tôi ấm cả lòng:

- Bây giờ con hiểu tại sao mẹ cứ thích sơn nhà màu hồng, có cửa gỗ màu nâu.

Tôi nhìn ra dòng sông, “Con sông dùng dằng con sông không chảy/Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu”. Con sông đổi màu theo tâm hồn con người, một thời đã nghe tôi tâm sự những niềm vui,nỗi buồn và bây giờ tôi muốn thổ lộ một nỗi niềm sâu kín từ đáy trái tim. Có phải Hoàng đó không, Hoàng giờ ở đâu?

Ngày ấy tôi theo gia đình vào Saigon, Hoàng một mình ra miền Bắc. “Người về Đại Lược, người ngược Kim Long”, kẻ vào Nam, người ra Bắc, hai mươi chín năm sau tôi tìm về chốn cũ, thời gian đã ghi dấu có quá nhiều đổi thay. Tôi đã về nhà và sẽ đi tìm Hoàng trong thành phố thật nhỏ bé và dịu dàng này trong một ngày đầy nắng như ngày xưa. Hồi đó nhà tôi ở trong thành nội, phía sau cửa Hòa Bình, nằm trên một con đường nhỏ yên tĩnh, có hai hàng cây suốt ngày chụm đầu vào nhau thì thầm kể chuyện. Ngôi nhà màu hồng, cửa nâu có hàng rào dâm bụt, một thời tôi níu kéo bạn bè chuyện trò râm ran từ trong nhà ra ngoài ngõ. Nhà Hoàng ở phố, bên kia cầu Tràng Tiền. Một buổi sáng, Hoàng đến nhà tôi, mắt đỏ hoe vì sự mất mát của chiến tranh. Hoàng nói sẽ ra đi, hỏi tôi có đi theo không. Tôi lơ ngơ như một đứa trẻ:

- Đi đâu?

Hoàng nói:

- Đi xa lắm.

Tôi không hiểu Hoàng muốn nói đi đâu mãi cho đến khi thật sự giã từ Huế. Đó là một ngày đầy nắng, tôi và Hoàng lang thang trên khắp những con đường. Chiến tranh, thành phố không bình yên, lòng chúng tôi bất ổn. Hồi đó, tôi chưa hiểu hết những suy nghĩ và xáo trộn trong tâm hồn của Hoàng. Chúng tôi chia tay nhau một buổi chiều ngồi trên bãi cỏ ở Phu văn Lâu. Nhìn ra dòng sông Hương, Hoàng nói lời yêu tôi, Hoàng nắm tay tôi, lòng tôi chùng xuống như dòng sông không chảy, tâm hồn tôi ngập một màu tím như màu nước sông buổi chiều. Núi Ngự Bình xa xa trông như một chiếc chuông nhỏ úp xuống mặt nước. Hòn núi được đất trời ủy thác để làm chứng cho lời thề vĩnh cửu của những người yêu nhau, những điều thiêng liêng nhất trong tâm khảm được ngỏ riêng với núi Ngự Bình, không ai phản bội lời thề trăm năm. Những người con gái Huế không chọn chùa Linh Mụ làm chứng cho cuộc tình, vì nữ thần áo đỏ của chùa sẽ nổi cơn ghen và giáng bất hạnh xuống đời họ, đó là điều kiêng cữ trong dân gian. Có biết bao lời thề như những cơn gió thoảng qua, nhưng núi Ngự Bình luôn luôn tượng trưng cho một tình yêu vĩnh cữu, ngày ấy chúng tôi cũng vậy, cứ tin tưởng là thế. “Oâi mối tình đầu /Như đi trên cát /Bước nhẹ mà sâu…”, tôi mang hình ảnh buổi chiều nhìn xuống dòng sông, sương mù về cuối chiều, thành phố như có một màng trắng mờ bao phủ theo suốt hai mươi chín năm bận rộn xứ người.

*

Tôi đứng tần ngần trước một ngôi nhà cũ kỹ, nửa muốn gọi, nửa muốn bỏ đi. Lý do duy nhất để cái ý muốn không nhất quán lùng nhùng trong tôi chỉ là: biết có còn ai để hỏi? Cuối cùng tôi cũng kéo sợi dây chuông. Có bóng người thấp thoáng, một đứa bé con chạy ra:

- Dì hỏi ai?

Tôi chợt lúng túng, biết hỏi ai bây giờ. Ngập ngừng mãi , tôi đành buột miệng:

- Có phải nhà của chú Hoàng?

- Mẹ ơi, có ai hỏi.

Đứa bé nói thật to vọng vào trong. Một người phụ nữ dáng gầy thanh mảnh bước ra, tôi nhận ra người chị của Hoàng hồi đó học trên tôi hai lớp.

- Có phải chị Huyên không?

Nheo nheo mắt nhìn, chị của Hoàng hỏi lại:

- Ai rứa?

- Em đây mà, Hạ bạn của Hoàng khi xưa.

- Ui chao là Hạ. Ở mô mà chừ đến đây? Vô nhà đi. Bao nhiêu nằm rồi, gặp lại Hạ mừng ghê!

Chị Huyên kể cho tôi nghe về Hoàng: “Nó đi ra Bắc , rồi theo quân đội vô Nam, giải phóng Huế, đi tiếp vào miền Nam và nằm xuống ở trong nớ….”. Lời người kể lại nghe như gió thoảng, như không hề có khoảng thời gian hai mươi chín năm. Người ta đã quên hết đi quá khứ, chiến tranh đã qua lâu lắm rồi, nhìn lại chiến tranh bây giờ là một cái nhìn khoan thứ. Tôi rời khỏi ngôi nhà Hoàng, thành phố buổi chiều như rộng ra và chìm xuống. Cái cảm giác hẫng của người vừa bước hụt một bước chân ập đến, không biết có phải vì tôi đã quá vẽ vời cho mình hình ảnh gặp lại Hoàng sau ngần ấy năm?

Hai mẹ con tôi lang thang trong khu Đại nội, nơi nào cũng ghi dấu một thời bước chân tôi đã đi qua. Tôi giải thích cho con gái về lịch sử, nó ngơ ngác và lạc lõng như một vật thể có kiến trúc hiện đại nằm lẻ loi trên nền một lâu đài cổ. Một vài đoàn khách ngoại quốc tham quan, xì xầm chỉ trỏ, tôi có cảm giác như mình đang ở Calgary, có một nỗi buồn nào làm tê liệt thần kinh: trên quê hương mình mà bỗng dưng thấy quen với những tiếng nói lạ. Con gái tôi bỗng nói:

- Mẹ ơi, con có cảm giác mình đang tham quan một nơi nào đó gần nhà.

Tôi biết, là nơi nó sinh ra và lớn lên, với xung quanh đầy tiếng nói của người bản xứ, không phải là ngôi nhà thời tôi mang cảm giác đời giông bão và hồn người như tơ liễu để ra đi không một chút luyến tiếc. Buổi tối, tôi vào quán internet gởi cho Nguyễn một lá thư báo tin ngày trở về. Chàng điện thoại ngay cho tôi sau đó, giọng hốt hoảng: “Có chuyện gì không mà em trở về sớm hơn dự định?”. Tôi trấn an chàng bằng một câu nói đùa bông lơn.

Từ trong khuôn viên khách sạn tôi nhìn ra chiếc cầu nối hai bờ sông Hương, ánh đèn cao áp soi rọi trên cầu từng mảng sáng tối rời nhau, đèn xe cộ ngược xuôi trông xa xa giống như những con kiến bò ra bò vào trên cành cây. Trên sông có một vài chiếc thuyền đang thả trôi, văng vẳng bên tai tôi những câu hát khi đầy khi vơi, “Nhớ ai xuôi thuyền bến Ngự đẹp trăng soi đêm trường. Và nhớ tiếng hò ngoài Vân Lâu chiều nao ước nguyện đẹp duyên nhau dài lâu, xa rồi còn đâu”. Đêm buồn như mặt sông tĩnh lặng.

Ngày cuối cùng, tôi lang thang khắp nẻo đường trên một chiếc xe đạp vào buổi sáng tinh mơ, lòng tôi như đang muốn níu kéo vội vàng những gì còn có thể nắm bắt được. Có một lớp sương mù mỏng mảnh bao phủ trên dòng sông hư ảo. Người ta đi bộ chậm rãi trên cầu làm vài động tác thể dục. Bên dưới bờ sông lác đác bọn trẻ chơi cầu lông, tập thể dục, thành phố yên bình, lòng tôi cũng yên bình nhưng trống rỗng. Đạp xe lòng vòng khắp các cửa thành, tôi đi ngang qua ngôi nhà cũ, có tiếng từng nhát chổi quét sân và tiếng guốc kéo lê, hoa dâm bụt trên hàng rào nở đỏ như mỉm cười chào tôi. Tôi nhấn bàn đạp, rẽ vào con đường dẫn ra cửa Đông Ba. Đi trên con đường dọc theo một con sông, hàng phượng vĩ nở hoa đỏ thắm nghiêng mình soi xuống mặt nước. Có câu hát Nam Ai nào vụt về trong trí nhớ, con người rồi ai cũng như ai, phải đi hết những buồn vui của cuộc đời, chỉ khác nhau một chữ hoài mà thôi. Tôi chụp lấy vội vàng như đứa trẻ con đang khóc thấy bóng mẹ đi chợ về thấp thoáng đầu ngõ, phải rồi, tôi đã mang một chữ hoài trong suốt cuộc đời định cư xứ khác. Tôi buồn quá, tìm về chốn cũ, ngay trên mảnh đất mình đã sinh ra mà thấy lạc lõng làm sao. Nỗi cô đơn như một vết dao cứa nhẹ vào tim tôi, đau nhói. Mặt trời đã lên phản chiếu trên mặt  sông một vùng ánh sáng màu bạc, chói mắt.

Nha Trang, tháng sáu, 2001.