MÓN ĐẶC BIỆT NGÀY TẾT CỦA MẸ TÔI

Có lẽ không ai như mẹ tôi, ngày tết mua gì thì gì, chợ ba mươi mẹ không bao giờ quên mua về ít của đậu. Cái lý mẹ tôi đưa ra đơn giản mà thuyết phục : “Chưa ăn lúc này thì lúc khác, chẳng hư hao mà để lâu càng ngọt!”.

Mẹ kể : “Ngày xưa nhà có một khoảng vườn nhỏ, ông trồng đủ thứ rau, củ. Củ đậu dễ trồng. Tháng 8, ông lên luống rồi gieo hạt. Vừa kịp có củ đậu “ăn tết”. Luống càng vun củ đậu mới tròn, không làm luống của đậu thành rễ. Khi dây leo chớm có hoa, phải cắt hết hoa, nụ và lộc non, để cho các dưỡng chất lúc này chỉ có một con đường duy nhất là đưa từ thân lá vào củ”.

Mẹ tôi lại cảnh giác thêm: “Có điều trái khoáy là trong khi củ đậu ăn rất ngon và có nhiều cách chế biến thì ngược lại hạt và lá lại rất độc, người ta thường dùng để thuốc cá hay trừ sâu bọ!”. Và cứ như thế, để “ôn cố tri tân”, tết nào nhà tôi cũng có sự hiện diện vài ba củ đậu bỏ dưới gầm bếp.

Món ngon thứ hai được chế biến từ củ đậu của mẹ tôi là làm chả ram. Cuốn chả ram có độn củ đậu tuy không giòn như độn khoai lang hay cà rốt, nhưng được cái rất ngọt.

Củ đậu còn được mẹ làm dưa giá, làm gỏi; đặc biệt món của đậu xào thịt ngon không thể tả, nhất là nêm hành lá hơi nhiều một chút.

Tài “phù thủy” của mẹ tôi với củ đậu còn nhiều món nữa như :độn vào thịt khi làm món xíu mại. Củ đậu mẹ sắt sợi, băm nhuyễn, vắt bớt nước rồi trộn vào thịt sẽ làm cho viên xíu mại không bị khô …. Nói chung tùy theo thời tiết, khí hậu …. Mẹ tôi còn nhiều cách chế biến khác nhau nữa. Chẳng hạn như cho vào nồi nước lèo nấu phở…. Đặc biệt, mẹ nói :

- “Trong uống (ăn), ngoài thoa” nếu củ đậu là một loại mỹ phẩm làm đẹp da cho phụ nữ (củ đậu băm nhuyễn, lấy nước thoa lên mặt và cổ vào mùa đông làm cho da tươi sáng và không bị khô) thì với nam giới củ đậu là thứ …. giải rượu tuyệt vời. Đây là kinh nghiệm của bà ngoại truyền cho. Ba mày không biết uống rượu nên mẹ chưa áp dụng. Mai mốt đứa nào lỡ lấy chồng biết uống rượu thì nhớ lấy lời mẹ.

Những ngày tết xưa ngày một xa dần, như không hiểu sao cái ký ức lại trở về rõ mồm một. Giờ đây trong số các con của mẹ chẳng có đứa nào mua ít củ đậu về “ăn tết” như mẹ ngày xưa và mẹ cũng chẳng còn khỏe để có thể chế biến thứ này, thứ khác.

Thế nhưng, ba mươi tết, mẹ ra chợ mua hoa về cắm bàn thờ và không quên mua ít củ đậu. Em tôi ở chung với mẹ thỉnh thoảng lại cằn nhằn là mẹ lẩm cẩm. Mẹ chỉ cười không nói. Mấy củ đậu mua về, khoảng mùng ba, mùng bốn mẹ bóc vỏ sạch , rồi cắt miếng bỏ vào tủ lạnh, không quên giã thêm chút muối ớt. Gần hết tết, chúng tôi thường túm tụm về nhà mẹ gọi là liên hoan một bửa rồi bắt tay vào công việc cho năm mới. Có gì bày hết ra ăn. Món củ đậu của mẹ vậy mà “linh”. Mẹ mới vừa bày ra “đãi khách”. Cả đám xúm lại, ồn ào :

- Ngon à nhen, mẹ tâm lý thiệt, mấy ngày tết bánh mứt, thịt thà ngán quá, có thứ này “trị”.

Chuyện cũ, chuyện mới, loáng một chút đĩa củ đậu sạch trơn xưa. Mẹ tôi nhìn lũ con đã thành gia thất mà nhớ lại hồi nuôi chúng khó khăn, cực khổ trăm bề. Bà cười móm mém : “Của không ngon đông con cũng hết, bây đi Đông, đi Tây, ăn trăm thứ của ngon vật lạ, vậy chớ có món nào ngon bằng món củ đậu của mẹ không?”.