BÊN KIA THẾ GIỚI

Trường hợp khoa học về linh hồn con người

Vào mùa hè năm 1991, Pam Reynolds, 35 tuổi, biết được mình bị phình động mạch não. Tiến sĩ giải phẫu thần kinh Robert Spetzler ở Viện Thần Kinh Barrow, Phoenix; đã nói với người mẹ của 3 đứa con người Atlanta này rằng muốn giải phẫu, ông phải cho ngừng tim của chị. Trong suốt thời gian đó các chức năng của não sẽ ngừng hoạt động. Chị sẽ phải chết lâm sàng khoảng 1 giờ đồng hồ.

Trong khi Reynolds được gây mê, những đầu dò _từ một chiếc máy phát ra những âm thanh lách tách_ được gắn vào hai tai chị để đo chức năng của não sau (về mặt chức năng, não sau –gồm hành não và cầu não- là một đường dẫn truyền qua trọng và là trung ương của nhiều phãn xạ có tính chất sinh mạng). Thêm vào đó còn có những thiết bị khác đó để ghi dấu tim đập, nhịp thở, nhiệt độ và những dấu hiệu khác của sự sống. Tay chân chị được buộc chặt, mắt được bôi thuốc rồi băng lại.

Khi Spetzler bật chiếc cưa điện để mở hộp sọ bệnh nhân, một điều gì đó đã xảy ra mà chưa bao giờ được ghi nhận bởi bất kỳ một thiết bị tinh vi nào. Reynolds cảm thấy chính mình “vọt ra” khỏi cơ thể. Từ một vị trí thuận lợi bên trên vai của Spetzler, chị nhìn xuống và “thấy” Spetzler đang nắm một thứ gì giống như bàn chải răng điện. Một giọng nữ phàn nàn rằng mạch máu của bệnh nhân quá nhỏ. Có vẻ như họ đang phẫu thuật nơi vùng bẹn của chị. “Điều đó không đúng”, chị nghĩ. “đây là mổ não mà”. Khi đó Reynolds  cho rằng những gì họ thực hiện trong não của chị đã tạo ra một ảo giác.

Nhưng thậm chí mắt và tai chị đều được băng kín, những gì chị nhận thức được lại thật sự đang xảy ra. Chiếc cưa xương giống như bàn chải răng điện. Những phẫu thuật viên thực sự đang thực hiện ngay bẹn chị: những ống dẫn được lắp vào để tim chị kết nối với máy tim phổi nhân tạo. Spetzler đã ra y lệnh gây “chết cứng” _ tháo máu ra khỏi cơ thể chị. Mọi thiết bị đọc đã cho thấy rằng cơ thể của Reynolds đã không còn sự sống nữa. Và chị thấy chính mình đang phiêu diêu vào một đường hầm dẫn ra ánh sáng. Tại cuối đường hầm, chị gặp lại bà ngoại, họ hàng cùng những bạn bè đã chết từ lâu. Thời gian dường như ngừng lại. Thế rồi một người chú đưa chị trở lại thân xác của chị và bảo chị trở về. Cảm giác của chị khi đó giống như bị rơi vào một vũng nước lạnh. Sau khi hồi tỉnh, chị thuật lại với Spetzler những gì chị thấy và trải qua. Spetzler nói “Chị đã vượt quá lĩnh vực chuyên môn của tôi”. Và 12 năm sau đó, ông vẫn không biết nghĩ về điều đó như thế nào.

Thực Hay Ảo Giác?

Ngày nay, những tiến bộ của y học đã cho phép các bác sĩ cứu sống những người lẽ ra đã chết không thể nào cứu vãn. Thực vậy, can thiệp y khoa đã đẩy lùi những biên giới mà chúng ta gọi là cái chết. Không ai biết trước được con số bệnh nhân sẽ trở về với câu chuyện giống như chuyện của Pam Reynolds_ trải nghiệm thoát xác, những cuộc hành trình đến những đường hầm và gặp lại những thiên thần hoặc những người thân đã chết. Hiện tượng này được gọi là kinh nghiệm cận tử (KNCT)

Mới đầu, gần như tất cả các bác sĩ đã gạt bỏ những tường thuật như vậy. Sự giải thích theo y khoa thời xưa là ảo giác, xảy ra bởi sự biến đổi trong quá trình chết não. Tuy nhiên, lại có vấn đề với sự lý giải này. Những ảo giác như vậy chỉ có thể xảy ra nếu não vẫn còn duy trì được một vài chức năng, một khi điện não đồ nằm ngang thì não khá giống như một chiếc máy vi tính mà bộ nguồn không được cắm điện và những vi mạch tách rời nhau; nó không thể tạo ra ảo giác; nó không thể thực hiện bất cứ tác vụ nào.

Rõ ràng là một sự nghịch lý. Những nhận thức xảy ra trong giai đoạn cận tử khi mà không còn một hoạt động não nào trong suốt quá trình tiếp nhận chúng- đã được các nhà khoa học, thần học và cả những người bình thường mò mẫm tìm câu trả lời. Những trải nghiệm như vậy sẽ không đơn giản xảy ra, nếu những định nghĩa khoa học về sự sống, cái chết và ý thức đều chính xác. Một vài ý kiến tranh luận cho rằng KNCT sẽ bắt khoa học nhường chỗ cho lĩnh vực của tâm linh.

Những người khác thì vẫn hoài nghi, một nhà nghiên cứu người Anh, tiến sĩ Susan Blackmore khi được hỏi “chị nghĩ gì về KNCT của Pam Reynolds” đã trả lời: “Nếu trường hợp được mô tả là đúng sự thật thì toàn bộ khoa học sẽ được viết lại”. Tuy nhiên, Blackmore lại cho rằng sự tường thuật đó không được chính xác. Trích dẫn những nghiên cứu gần 30 năm về các chứng cứ huyền bí, chị nói rằng trong mọi ca trước đây mà chị đã thẩm tra thì đơn giản là không có chứng cớ, hoặc mô tả không nhất quán. Chị nói: “Tôi chỉ có thể nói rằng điều mong đợi của tôi là trường hợp này đã xảy ra không giống như thế”,

Trong cuốn sách Chết để sống nói về KNCT, Blackmore đã ghi chú những trạng thái của KNCT như: đường hầm, cảm giác thoát xác, có thể xảy đến do những hệ quả hoàn toàn sinh lý học. Ví dụ, trong suốt quá trình giải phẫu não, dưới tác dụng của thuốc mê, các bệnh nhân thỉnh thoảng thuật lại rằng trông thấy những gì đại loại giống như viễn cảnh thoát xác. Những người khác cũng tường thuật những trải nghiệm tương tự dưới ảnh hưởng của LSD (loại ma túy mạnh gây ra ảo giác), thuốc phiện, những thuốc gây mê. Blackmore chỉ ra rằng trong não tràn ngập các hoóc môn giống như chất gây mê – gọi là endorphins,- trong suốt những giai đoạn của stress. Chị khẳng định rằng, dù có thực hay không, trải nghiệm thoát xác và những trạng thái của quá trình cận tử, đã khởi đầu và kết thúc theo tiến trình chết não.

Nhưng những chuyên gia về tim mạch và nhà nghiên cứu KNCT Michael Sabom đã so sánh những điều Reynolds trông thấy và nghe được với hồ sơ bệnh án được ghi lại của Spetzler thì thấy rằng trong suốt giai đoạn Reynolds đang trải nghiệm ở dưới đường hầm thì không có bất kỳ một hoạt động nào của não. Giống như chiếc máy vi tính không cắm điện đã được đề cập ở trên, hầu như thực tế là não của Reynolds đã chết. Và não chết thì không thể tạo ra tín hiệu  cũng như không có thể có ảo giác hay phản ứng ngược do thuốc gây mê hoặc những thứ thuốc khác. Sabom nói: “Chị ấy đã hội đủ tất cả các tiêu chuẩn của cái chết. Chị không có còn máu trong cơ thể, không có bất kỳ một dấu hiệu nào của sự sống. Vậy thì chết ở đây nghĩa là gì? Và nếu cho là đã chết thì những trải nghiệm của chị ấy trong trạng thái đó nghĩa là sao?”

“Đó không phải là tôi, chỉ là thân xác của tôi mà thôi”

Vào đầu thập niên 1970, Barbara Rommer, một bác sĩ nội khoa ở Fort Lauderdale, bang Florida, lần đầu tiên gặp một bệnh nhân trải qua KNCT. Từ năm 1994, chị đã phỏng vấn hơn 600 người tường thuật lại quá trình cận tử của họ, và viết thành một cuốn sách với chủ đề này. Quan điểm của chị không phù hợp với nhiều đồng nghiệp, nhưng những cuộc phỏng vấn đã thuyết phục chị rằng vẫn còn có điều gì đó tồn tại sau khi chết. Chị nói: “Khi tôi đang phỏng vấn những người này, họ đều muốn trao đổi với những người khác có cùng trải nghiệm như họ”. Để hưởng ứng, chị thành lập một nhóm hỗ trợ cho những người đã trải qua KNCT, một trong những nhóm lớn nhất thế giới, họp định kỳ hàng tháng. 

Nơi đây, hàng chục người trông bình thường, hầu hết là nam nữ ở tuổi trung niên, tập trung lại để chia sẻ những trải nghiệm mà nhiều người trong số họ gọi là cuộc hành trình tâm linh của cuộc đời khác.

Robert Milham nói tim anh ta đã ngừng trong cơn đau tim kịch phát: “Sự đau đớn biến mất. Tôi như lơ lửng bên trên thân xác mình. Tôi đang nhìn vào chính mình nằm trên băng ca và người ta lót đệm vào người tôi”. Sau khi sống một đời ích kỷ, anh nói cái chết đã làm anh trở thành một người rộng rãi hơn.

Ken Amick, một nhà thầu khoán khẽ kể về  KNCT sau khi bị sốc do dị ứng thuốc. Anh nói trong suốt thời gian đó anh ngừng thở và chuyển sang màu xanh da trời. “Tôi có thể thấy được màu sắc. Tôi có thể nghe, có thể cảm nhận được những cảm xúc như sợ hãi hay khuây khỏa”. Anh ngừng lời, như thể đang trải qua thời khắc đó lần nữa. “Vậy thì, cái gì xanh lè đang nằm trên bàn? Đó là tôi. Tôi sợ khi nhìn thấy nó. Nhưng nó không thật sự là tôi, nó chỉ là thân xác tôi mà thôi”.

Những người này đã không đưa ra những chứng cứ y khoa xác nhận rằng họ đã thật sự chết lâm sàng, nhưng ngoại trừ điều đó thì vẫn đang tồn tại một điều: đó là KNCT và điều đó đang quyến rũ họ. Rommer nói rằng những người này cảm thấy sự an ủi trong việc biết rằng họ không đơn độc hoặc bị cho là điên. Những câu chuyện của họ tuy kỳ dị nhưng không phải là hiếm. Họ kể đi kể lại những câu chuyện KNCT cho mọi người khắp thế giới nghe.

Những chứng cớ mới, những lý thuyết mới.

Hầu hết các nhà nghiên cứu y học chưa bao giờ bắt gặp người chết thốt ra hai chữ: linh hồn. Vài người có ý tưởng rằng KNCT được gây ra bởi sự suy kiệt của não khi không thỏa mãn nhu cầu hoạt động. Họ  lý luận rằng KNCT không phải là bằng chứng của thế giới bên kia, mà chỉ là một trạng thái giống như bất tỉnh: Ý thức không chỉ tồn tại trong não.

Trong một nghiên cứu công bố vào tháng 12-2001 trên tạp chí y khoa Anh Lancet, chuyên khoa tim mạch người Hà Lan  Pim van Lommel đã tổng kết chi tiết  KNCT của một bệnh nhân 44 tuổi chết lâm sàng do ngừng tim. Anh ta được đưa vào bệnh viện bằng xe cấp cứu, nơi đó các bác sĩ kích hoạt tim lại bằng máy sốc tim. Một y tá tháo bộ răng giả của anh ta để đặt ống thở vào cổ họng. Khi đã ổn định bệnh nhân được chuyển vào phòng chăm sóc đặc biệt. Một tuần sau đó, anh ta gặp và nhận ra cô y tá đã gỡ răng giả của mình dù lần gặp mặt giữa họ trước đây xảy ra lúc anh đang trong trạng thái từ hôn mê cho đến chết lâm sàng.

“Chị đã tháo răng giả của tôi”.  Anh ta nói với cô y tá và tiếp tục mô tả một chính xác những chi tiết khác mà anh cho rằng chính linh hồn lìa xác của mình đã nhìn thấy.

Trong nỗ lực đánh giá sự hiện hữu của KNCT, Van Lommel và những đồng nghiệp của mình đã phỏng vấn 343 người khác trải qua cơn ngừng tim và còn sống. Van Lommel nói: “18% có câu chuyện hoàn toàn có ý thức rõ ràng. Những bệnh nhân này mô tả được mọi điều từ cảm giác chung của sự bình yên đến khi xảy ra KNCT hoàn toàn”

Một cuộc khảo sát của những nhà nghiên cứu người Anh ở bệnh viện đa khoa Southampton  công bố trên tạp chí Sự Cứu Tỉnh, cho thấy 11% hồi tưởng lại được giai đoạn mất ý thức, 6% của các ca hồi dương sau khi ngừng tim nói về KNCT. Cả Van Lommel và những nhà nghiên cứu Anh tin rằng sự khám phá này đã gợi ra ý thức có thể tồn tại trong khi vắng mặt chức năng của não. Van Lommel nói: “Bạn có thể so sánh não với như chiếc ti-vi. Chương trình ti-vi không nằm trong chiếc ti-vi của bạn”. “Vậy ý thức nằm ở đâu? Nó nằm trong mọi tế bào của cơ thể chăng? “Tôi nghĩ vậy” Van Lommel đáp. “Chúng ta biết rằng mỗi ngày có khoảng 50 tỉ tế bào chết đi”. Ông giải thích rằng “cuối cùng, hầu như những tế bào thay đổi xoay vòng này sẽ làm chúng ta trẻ hơn chúng ta tưởng. Tuy nhiên chúng ta không nhận thức được một sự khác biệt  nào của chính mình so với trước kia. Vậy thì  phải có một mối quan hệ nào đó giữa những tế bào của chúng ta, nói cách khác, chỉ trừ tế bào não, tất cả hàng tỉ tỉ những tế bào khác ở cơ, xương, ruột, máu “nói chuyện” với nhau theo một hệ thống riêng để giữ cho những trải nghiệm về ý thức của chúng ta liên tục không đứt quãng, cho dù hàng tỉ tế bào chết đi và hàng tỉ tế bào sinh ra. Vậy thì, một khi tế bào vẫn còn sống, dù người ta rõ ràng đã chết não- vẫn có thể tiếp nhận thông tin. Ngoài cách giải thích đó ra thì không có cách giải thích nào khác”

Giả thuyết đó có thể giúp chúng ta thoát khỏi cách lý giải KNCT là một chứng cứ của đời sống thế giới bên kia, nhưng nó lại mở ra những chân trời mờ ảo khác. Sẽ có ý nghĩa gì nếu tâm linh vẫn cứ dai dẳng tồn tại sau khi não đã chết? Chẳng hạn như chúng ta có nên xem xét lại việc dành dụm những phủ tạng để cấy ghép từ những ca đã chết não?

KNCT có thể buộc chúng ta cân nhắc lại nghi vấn mà chúng ta nghĩ mình đã có câu trả lời: Chết là gì? Ý thức nằm ở đâu. Và khoa học có thể tìm thấy linh hồn chăng?

Nhị Tường dịch